Ana Sayfa | Yazarlar
 |
Print Al |
21. yüzyıl becerilerinden, öğrenme ve yenilik becerileri (yetkinlikleri); günümüzün gitgide karmaşıklaşan hayata ve iş ortamlarına hazırlıklı olan insanlar ile olmayanları ayıracak niteliğe ulaşmıştır. Bunlar kısaca; yenilikçilik, inovasyon, işbirliği, iletişim, öğrenme, analitik ve kritik düşünme, problem çözme yetkinlikleri olarak ifade edilebilir.
Analitik ve kritik düşünme; bir problem ile karşılaşıldığında en rasyonel ve objektif metodlar ile nasıl üstesinden gelineceğine dair oluşturulan düşünce sürecinin tamamıdır. Sorunları elekten geçiren ve onları verimli çabalarla değiştiren mekanizmadır. İş ortamlarında eleştirel düşünme, gelişim için esastır.
Analitik düşünme
Analitik düşünme becerisi, bir problemi ya da belirlenen bir konuyu tümdengelim yöntemi ile küçük parçalara ayırarak çözmek anlamına gelir. Bu sayede karmaşık problemlere küçük parçalardan yola çıkarak pratik çözümler üretmek mümkün olur. Analitik düşünen bireyler; problemlerin tespit edip alt kümelere ayrılmasında, verilerden önemli bilgiler çıkarılmasında ve yenilikçi çözümler geliştirilmesinde önemli rol oynar.
Kritik düşünme (eleştirel düşünme)
Kritik düşünme (eleştirel düşünme) becerisi; akıl yürütme, analiz ve değerlendirme gibi zihini (bilişsel) süreçlerden oluşan bir düşünme biçimidir. Eleştirel düşünürler, tüm duyulardan, yazılı veya sözlü ifadelerden, gözlem, deney ve akıl yürütmeden elde ettikleri verileri bir araya getirirler. Eleştirel düşünme; bireyin tartışmaları, safsatalardan (boş, asılsız, temelsiz sözlerden) ayırabilmesine, yargılama becerisinin gücüne, inançlarının şekillenmesine, tercihlerinin ve eylemlerinin doğru ve geçerli olmasına önemli katkıda bulunur.
Kritik düşünce (eleştirel düşünme) özellikleri
Geliştirilen bir argümanın, ne denli eleştirel düşünme ürünü olduğunu anlamak için bir dizi ölçüte ihtiyaç bulunmaktadır. Bu ölçütlere göre bir argümanı inceleyerek, argümanın ulaştığı sonuçların sağlamlığının düzeyi hakkında fikir edinmek mümkündür. Eleştirel düşünceyi eleştirel olmayan düşünceden ayırmayı sağlayan başlıca düşünce özellikleri şunlardır:
• İlgililik: Geliştirilen argüman ve argümanı meydana getiren ögeler ele alınan konuya ilişkin olmalıdır.
• Geçerlilik: Argümanı teşkil eden önermeler sağduyu, veri, bilgi ve kanıta dayalı olarak savunulabilir ve ispatlanabilir olmalıdır.
• Açıklık ve anlaşılabilirlik: Argümanı meydana getiren önerme ve çıkarımlar herhangi bir yanlış anlamaya veya anlam karmaşasına meydan vermemelidir.
• Dengelilik (genişlik ve derinlik): Argümanı meydana getiren önermelerin kapsamı ve ayrıntı düzeyi yeterli olmalıdır.
• Mantıklılık: Önermeler doğru biçimde sıralanmalı ve birbirleri ile doğru olarak ilişkilendirilmeli, argüman uygun bir mantık silsilesi izlemelidir.
• Doğruluk: Argümanın sonunda varılan sonuçlar, argümana temel oluşturan veri, bilgi, kanıt ve varsayımlar tarafından desteklenmelidir.
• Adillik: Argüman konunun paydaşları arasında (özellikle sağduyu ve bilgi sahibi olanlarda) güvenilirlik ve adalet hissi uyandırmalıdır.
Eleştirel düşünme süreci
Bu süreç, beş aşamadan oluşmakta ve ele alınacak konunun belirlenmesi ile başlamaktadır. Ardından konu ile ilgili veri, bilgi ve kanıtlar toplanmakta; farklı argümanlar ve bakış açıları incelenmekte; incelenen argümanların dayandığı varsayım, veri, bilgi ve kanıtlar gözden geçirilmektedir. İkinci aşamada elde edilen bulgular (bilgi) üçüncü aşamada bir değerlendirmeye tabi tutulmakta, gereksiz ya da geçersiz olanlar ayıklanmaktadır. Kalanlar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar saptanmakta, bağlantılar ve ilişkiler tanımlanmaktadır. Dördüncü aşamada kalan veri, bilgi ve kanıtlar mantıksal bir çerçeveye oturulmaktadır. Beşinci ve son aşamada ise mantık çerçevesi içerisinde varılan sonuçlar sunulmakta; sonuçların geçerliliği ve sağlamlığı hakkında bir yargıya varılmaktadır.
Eleştirel düşünme becerileri
Eleştirel düşünürler, eleştirel düşünme süreci boyunca, ele alınan konuyu yeterince sağlam biçimde tartışabilmek için bir dizi beceriye İhtiyaç duymaktadır. Başlıca eleştirel düşünme becerileri şunlardır:
• Ayıklamak: Bir argümanı oluşturmak üzere bir araya getirilmiş tümce ya da önermelerden hangisinin geçerli olduğunu belirlemek; kalanları kullanmamak.
• Bağlantılandırmak: Bir argümanı oluşturmak üzere bir araya getirilmiş tümce ya da önermeleri doğru bağlaçları kullanarak birbirleri ile mantıksal olarak ilişkilendirmek.
• Benzetmek: Bir argümanda tanımlanan (betimlenen) kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar arasındaki benzer özelliklerin, bu benzerliklerin gücünün ayırdına varmak.
• Çözümlemek: Karmaşık bir konuyu uygun biçimde alt konulara bölerek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak.
• Eleştirmek: Bir argümana konu olan kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar hakkında, ya da argümanı oluşturan önermeler hakkında olumlu ya da olumsuz bir yargıya varmak.
• Eşleştirmek: Bir argümana konu olan kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar arasında, ya da argümanı oluşturan önermeler arasında ilinti kurmak.
• Hipotez oluşturmak: Ortada yeterli veri, bilgi, kanıt yokken, bir argüman oluşturabilmek amacı ile varsayımda bulunmak ya da açıklama önermek.
• Karşılaştırmak: Bir argümana konu olan tümceler ya da argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar arasındaki ortak özellikleri ve farklılıkları değerlendirmek ve belirlemek.
• Kümelendirmek: Bir argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramların aralarındaki benzer özellikleri saptamak; bu benzerlikleri kullanarak onları gruplamak.
• Neden-sonuç ilişkisi kurmak: Birbirini izleyen iki olgudan, ardılın öncülü hangi neden veya nedenlerden izlemesi gerektiğini geçerli ve sağlam bir biçimde açıklamak.
• Öngörmek: Geçmişe ya da bugüne değin veri, bilgi ve kanıtlardan yola çıkarak gelecekte ne olacağını önceden kestirmek.
• Örüntü (anlamlı diziler) ve istisnaları belirlemek: Bir argümanı oluşturan kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlarda yinelenen özelliklerin ayırdına varmak ve/varsa istisnaları belirlemek; istisnalardan yola çıkarak örüntünün genelliği hakkında yargıya varmak.
• Plan yapmak: Düne ve bugüne değin veri, bilgi ve kanıtlardan yola çıkarak ve karşılaşılabilecek belirsizlikleri de göz önüne alarak gelecekte ne ya da neler yapılması gerektiğine ilişkin karar vermek.
• Sentezlemek: Bir argümanı oluşturan ve kimi zaman birbiri ile ilintisiz ya da çelişkili görünen veri, bilgi, kanıt ve tümcelerden yola çıkarak genel ya da özgün bir sonuca varmak.
• Sınıflamak: Önceden belirlenmiş ölçütlere göre bir argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlardan ortak özellikler gösterenleri gruplamak.
• Sıralamak: Önceden belirlenmiş bir ölçüte göre bir argümanı meydana getiren tümceleri ya da argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramları sırasıyla olarak dizmek.
• Tümdengelimsel (dedüktif) çıkarım yapmak: Bir genellemeden yola çıkarak, belirli bir kişi, nesne, eylem ya da olguya veya bunlardan oluşan bir gruba değin çıkarımda bulunmak.
• Tümevarımsal (endüktif) çıkarım yapmak: Gözlem, deney ya da araştırma yolu ile toplanan veri, bilgi ve kanıtlara dayanarak bir kişi, nesne, eylem ya da olguya veya bunların meydana getirdiği bir gruba değin genelleme yapmak.
• Veri, bilgi ve delil toplamak: Bir hipotezi kanıtlamak, bir konuda argüman geliştirmek ya da geliştirilmiş bir argümanı kuşkuya olabildiğince yer bırakmayacak şekilde desteklemek üzere, konu ile ilgili gerçekleri gözlem, ölçüm, deney ya da araştırma yolu ile bir araya getirmek.
Düşünmeyi, kritik (eleştirel) ve kritik olmayan olarak ayırmak mümkündür. Olaylara bakış tarzımızı; zamana, zemine ve konuya göre farklılaştırmamız gerekebilir. Yenilikçi ve inovatif konularda sezgisel düşünce daha öne çıkar. Gelecekle ilgili, ufuk turu yapıldığında, idealist düşünce daha motive edici olabilir.
Eleştirel düşünce; mantıksal, deneye dayalı (ampirik), pragmatik, kuşkucu, reflektif (yansıtmalı), istatistiksel ve daha gerçekçi (realist), analitik (çözüme yönelik)’dir. Aksine Eleştirel olmayan düşüncede ise; sezgisel, arzuya dayalı, otoriter, dogmatik ve idealizm öne çıkar.
Yararlanılan Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Ele%C5%9Ftirel_d%C3%BC%C5%9F%C3%BCnme
Mustafa Salih Yazıcı ile iletişim kurmak için e-mail adresi: msyazici@hotmail.com
Yazarın Diğer Yazıları
İktibas Yazarlar
Namaz Vakitleri
İnsan Kaynakları
.jpg)
Şirket Kültürü
.jpg)
Kişisel Gelişim
.jpg)
Liderlik
.jpg)
İş Yönetimi
.jpg)
En Çok Okunanlar
En Çok Yorumlananlar
.jpg)
.jpg)
|
Künye | Bize Ulaşın | Gizlilik İlkeleri     Copyright ©2012 yonetimhaber.com | | info@yonetimhaber.com Siteden yararlanırken gizlilik ilkelerini okumanızı tavsiye ederiz © 2011-2012, Tüm Hakları Saklıdır. |