.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Ana Sayfa | Kişisel Gelişim
 |
Print Al |
.jpg)
Horasan (Batı) Seyahati 16-20 Mayıs 2025
30 Haziran 2025 Pazartesi::Bu seyahatimizde; Horasan bölgesinde; Aşkabat, Merv, Serahs, Meşhed, Tus, Nişabur şehirlerini ziyaret etmek nasip oldu. Horasan ismi Eski Farsça’da hur (güneş) ve âsân (âyân “gelen, doğan”) kelimelerinden meydana gelmiş ve “güneşin doğduğu yer, güneş ülkesi; doğu bölgesi” anlamını taşımaktadır.
|
Bugün Horasan İran’ın kuzeydoğusunda bir coğrafî bölgenin adı olmakla birlikte, gerçekte; Türkmenistan’ın Merv (Mari), Nesâ ve Serahs yöresi, Afganistan’ın Belh ve Herat, İran sınırları içinde; Meşhed, Tus, Nişabur’u da kapsamaktadır. Ayrıca Özbekistan’da; Buhara, Semerkant ve Taşkent’i, Duşanbe’de dahil olmak üzere, tüm Tacikistan’ı kapsayan geniş bir coğrafya olarak ifade de edilir. İslamiyetin yayılması; Sâsânîlerin çöküşü İslâm ordularının İran'ı ele geçirmeleriyle olmuştur. Hazret-i Ömer Radiyallahu Anh devrinde, Sa'd bin Ebî Vakkas Hazretleri Kadisiye Meydan Muharebesinde, Rüstem kumandasındaki 100.000 kişilik İran ordusunu bozguna uğrattıktan sonra (637’de) Medâyin'e girdi. İran Kisrâsı Yezd-i Cürd yanına alabildiği hazineleriyle Hulvan'a giderken Celûlâ'ya uğradı. Kadsiye, Nihavent, Celûlâ savaşlarıyla Ka'kâ bin Amr hazretleri ile akın akın İran içlerine giren İslâm orduları, Âzerbaycan, Taberistan, Cürcân, Rey, Kumîs, Karvin, Zencân, Hemedân, İsfahan ve Horasan'ı fethettiler. Bu günkü Türkmenistan ve İran, Abbasiler, Selçuklular ve Harezmliler döneminde, âlimlerin toplandığı bir yer oldu. Kısaca 450 – 1925 yılları arası Horasan’da kurulan Devletlere bakacak olursak; Hazar Devleti (468 – 1048), Sâmânîler, başka bir değimle Saman Yabgu Devleti (819 - 999), Gazneliler veya Sebük Teginli’ler Devleti (963 - 1186), Büyük Selçuklu Devleti (1037 - 1194). Bunları detaylandıracak olursak; Kirman Selçukluları; 1187, Şam-Halep Selçukluları; 1117 tarihine kadar devam etmiştir. Anadolu Selçukluları; 1077’den 1308’e kadar 231 yıl sürmüştür. Irak ve Horasan Selçukluları; 1194 tarihinde Harezmşah Sultan Alaattin Tekiş ile yaptığı savaştaki yenilgiden sonra sona ermiştir. Harezmşahlar Devleti (1097 - 1231), Büyük İlhanlı Devleti (1256 - 1335), Büyük Timurlular Devleti (1370 - 1507), Çobanlılar (1335 - 1357), Celayirliler (1336 - 1432), Karakoyunlu Devleti (1380 - 1469), Akkoyunlu Devleti (1378 - 1501), Safevî Devleti (1501 - 1722), Zendiye Hükumeti (1750 - 1794), Qacar/Qecer/Kaçar Devleti (1794 - 1925). 11. Yüzyılda Tuğrul Beyle Selçuklu hâkimiyetine giren bölgede daha sonraları Büyük Selçuklu Devleti kuruldu. 1221 Hülagu tarafından Moğol istilası, İslam’ın altın çağını ve Abbasi hanedanlığı bitirdi. 14’üncü yüzyılda Altın Orda Hanlığı’nın valisi Timur Han olmuştur. 1511 yılında HİVÂ, HANLIĞI. Hiva (Harezm) Hanlığı, Hazar Denizi'nin doğu kıyısında, Aral Denizi'nin güneyinde ve Amu Derya Nehri'nin alt kesiminde kurulmuştur. Ruslar (1873) Hiva'yı işgal etti ve hanlığa bir himaye statüsü dayattı. 1885 yılında Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edilen Türkmenistan, 1925'te, Sovyetler Birliği'ne dâhil, Türkmen S.S.C. olmuştur. 1991’de Türkmenistan bağımsızlığını kazanmıştır. Horasan'da; Horasan Türkleri, Türkmenler (Oğuz Boyları) Farslar, ve Kürtler yaşamaktadır. Türkmenler’in çoğu, eskiden “yurt” adı verilen geçici yerleşim birimlerinde hayvan sürüleriyle beraber konargöçer bir hayat sürüyordu. Günümüzde göçebe Türkmenler’in büyük kısmı köylerde yaşamakta ve pamuk ziraatı ile geçimini sağlamaktadır. Türkmenistan’da en önemli tarım ürünü pamuktur. Kilimi ve dokumalarıyla ünlü Türkmen kilimleri meşhurdur. Türkmenistan’ın büyük bölümü ise Karakum Çölü'yle kaplıdır. Türkmenistan’da sosyal medya kısıtlaması bulunmaktadır, 1 Türkmen Manatı yaklaşık 11 Türk Lirasına eşittir. 1 USD ise 3.5 Türkmen Manatıdır (2025). Türkmenistan’ın başlıca yer altı kaynakları doğal gaz, petrol, sülfür, kükürt, kurşun ve kromdur. Ülkede yıllık petrol üretimi 9 - 10 milyon ton (2009) arasında değişmektedir. Türk cumhuriyetleri arasında en fazla doğal gaz rezervine ve yıllık üretim kapasitesine sahip ülkedir. Üretimin ancak % 10’u yurt içinde tüketilmekte ve özellikle elektrik santrallerinde kullanılmaktadır. Bağımsızlıktan sonra ülkenin ekonomik büyümesi doğal gaz ihracatına bağlıdır. Yönetim şekli tek parti sistemine dayanan bir cumhuriyet olup, ülkede 1991’den 2006 yılına kadar, Türkmenbaşı olarak bilinen Saparmurat Niyazov, onun ölümünün ardından Kurbankulu Berdimuhammedov cumhurbaşkanlığı görevini yürütmektedir. 1885 yılında Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edilen Türkmenistan, daha sonra Orta Asya'daki Bolşevik karşıtı harekette önemli rol oynamıştır. 1925'te Türkmenistan, Sovyetler Birliği'ne dâhil devletlerden biri olarak, Türkmen S.S.C. olmuştur. Türkmenistan yüzyıllardır medeniyetlerin kesişim noktası olarak birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, başkenti Aşkabad’dır. Merv kültürel mirası ve önemli turizm potansiyeli oluşturur. Tarihî İpek yolu güzergâhı üzerinde bir vaha şehri olan Merv, Büyük Selçuklu Devleti’ne başkentlik yapmıştır. Sencer dönemi (1097-1157) Merv için imar faaliyetlerinin en yoğun yaşandığı, adeta şehrin yeniden inşa edildiği bir dönem olmuştur. Selçuklu sultanlarından Sencer’in Merv’deki türbesi Türkmenistan’ın sembolüdür. Merv tarihte; kütüphaneleri, türbeleri ve kaleleri ile ünlü bir şehir idi. Melik Alaaddin Ata el-Cuveynî’nin 12. yüzyıla ait şehir tasviri şöyledir: “Merv, büyük küçük herkesin derdine derman aradığı bir yerdi. Horasan'ın en münbit ve en güzel topraklarına sahipti. Emniyet ve huzur kuşunun yuvası daima burada bulunurdu. Nüfusunun sayısı nisan yağmurunun damlalarıyla boy ölçüşürdü. Havası güzeldi. Orada yaşayanların en fakiri bile zamanın padişahları ve emirleri gibi yaşardı. Kendilerini dünya fatihleriyle eş tutarlardı.” Merv tarihte iki büyük felaketle karşılaşmıştır: 1221 yılındaki Moğol istilası Merv’in hayatını yaklaşık 200 sene geriye itmiştir. Moğollar Merv’de yüz binlerce insan öldürmüştür. Çoluk- çocuk ile birlikte 300-400 sanatkârı da esir olarak götürülmüş, Merv şehri tamamen yıkılmıştır. Bundan sonra da şehir, bir daha eski görkemli haline ulaşamamıştır. Merv ikinci olarak da 1884’te Rusların eline geçmiştir. Komünizm zamanında da pek çok cami ve türbe yıkılmıştır. Sahabeden Horasan valisi Hakem b. Amr el-Gıfârî, ve İslâm`ın sancaktârı Büreyde b. Husayb el-Eslemî Bugün kabirleri birlikte halen ziyaret yeri olan Horasan valisi Hakem b. Amr el-Gıfârî, bir diğeri İslâm`ın sancaktârı Büreyde b. Husayb el-Eslemî`dir. Bu sahâbîler İslâm`ın başlıca medeniyet merkezlerinden biri olan Merv şehrine gelmiş ve bu şehirde vefat etmiş ve aynı yerde yan yana defnedilmişlerdir. Yusuf-i Hemedani Hazretleri Evliyânin büyüklerinden ismi "Yûsuf bin Yâkûb Hemedânî"dir. Künyesi "Ebû Yâkûb’dur. İmâm-ı Azâm Hazretlerinin soyundandır. İnsanları Hakk'a dâvet eden, onlara doğru yolu gösterip, hakiki saâdete kavuşturan ve kendilerine “Silsile-i âlîyye” denilen büyük âlim ve velîlerin Peygamber Efendimizden sonra gelen sekizincisidir. 1048 (H.440) senesinde Hemedan'da doğdu. 1140 (535)de Herat'tan Merv'e giderken yolda vefat etti. Yusuf-i Hemedani Hazretleri, altmış yıldan fazla, insanlara doğru yolu göstermekle meşgul olup, yüzlerce talebe ondan ders aldı. Dolayısıyla, “Hocaların Hocası” veya “çok veli yetiştirdi” şeklinde övülmüştür. Bunlar içinden; Abdullâh-î Berkî, Hasan-î Endâkî, Ahmed Yesevî ve Abdülhâlik-i Goncdüvânî gibi büyük veliler vardır. Külliyesi bugün Merv yakınlarındaki Bayramali denilen yerde olup, Hâce Yûsuf adıyla bir ziyaretgâhtır. Nakşibendi silsilesinde yer alan Yusuf-u Hemedani Hazretleri, Allah yolunda hizmet için Merv, Buhara, Herat, Semerkand gibi İslâm merkezlerini dolaşarak halkı irşâda davet etmekteydi. Tarihi kaynaklarda kaydedildiğine göre devrin Selçuklu sultanı Sultan Sencer, Yusuf Hemedani'ye bağlılığını her vesileyle göstermiştir. Serahs Baba - Serahs Dandanakan Savaşı (431/1040) da Serahs-Merv arasında bulunan susuz çöl alanında cereyan etti. Gazneliler ile yapılan bu savaştan sonra Büyük Selçuklu Devleti hukuken kuruldu ve Serahs yeni kurulan bu devletin sınırları içinde kaldı. Arslan Argun’un 1095’te diğer Horasan şehirleri gibi Serahs Kalesi’ni de yıktırdığı bilinmekle beraber şehrin Selçuklu döneminde tamamıyla bir Türk şehri karakterinde gelişme gösterdiği tahmin edilmektedir. XI. yüzyılın büyük İslâm fakihlerinden Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed es-Serahsî burada doğmuştur. Serahs’ın ayakta kalabilen en önemli mimari anıtı Ebü’l-Fazl Türbesi, Serahs’ta yetişmiş büyük mutasavvıflardan biri olan Ebü’l-Fazl adına inşa ettirilmiştir. Yörede “Serahs Baba” diye bilinen bu şahsın asıl adı Ebü’l-Fazl Muhammed b. Hasan es-Serahsî’dir. Serahs’ta yaşamış ve 414 (1023-24) yılında burada vefat etmiştir. Ebû Nasr es-Serrâc’ın müridlerinden olan Şeyh Ebü’l-Fazl, büyük mutasavvıflardan Ebû Saîd-i Ebü’l-Hayr’ın hocası olup onun yetişmesine yön vermiştir. 40 bin Türkmen’in hayatını kaybettiği Göktepe ve Katliamı Türkmenistan’daki Yengi Şeher (Yeni Şehir) Kalesi 1881 yılında işgalci Rus Çar İmparatorluğu ordusu tarafından Türkistan coğrafyasında hâkimiyet kazanma hedefiyle ele geçirildi. İşgalciler, Göktepe şehrini güçlü bir şekilde korumayı amaçlayan binlerce Türkmen’i Göktepe Kalesi’nde kuşattı. 23 gün süren işgalde, 6 bin Rus askeri işgal bölgesinde Türkmenlere saldırdı. Çarlık Rusya’sı burada tarihi belgelere göre asker, kadın, çocuk, yaşlı demeden 40 bin Türkmen’i katletti. Göktepe Kalesinde bulunan binlerce Türkmen bu katliamda hayatını kaybetti. Türkmenistan’da her 12 Ocak’ta; Devlet Başkanı, Bakanlar Kurulu üyeleri, milletvekilleri, kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcileri, yabancı misyon şefleri ve çok sayıda vatandaşın katılımı ile hala anma törenleri, Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’a 50 kilometre uzaklıktaki Göktepe Kalesi’ndeki Şehitler Camii’nde yapılıyor. İran Horasan’ı ve İmam Ali Rıza Hazretleri; Horasan, bu günkü İran sınırları içinde; Meşhed, Tus, Nişabur’u kapsamaktadır.12 İmamın 8.si İmam Ali Rıza Hazretleri (818 vefat), Meşhed-İran’da bulunmaktadır. 7. İmam Musa Kazım Hazretlerinin oğlu, 9. İmam Muhammed Cevâd Tâkî Hazretlerinin babasıdır. Ebu Ali Famedi Hazretleri, Ebu Ali Famedi Hazretleri, 1042-1085 arasında Farmed yöresinde yaşamış, 43 yaşında vefat etmiştir. En meşhur hocası; Ebul Haseni Harkani Hazretleri, en bilinen talebeleri ise; İmamı Gazali ve Yusuf’u Hemedani Hazretleridir. İmamı Gazali Hazretleri ve Haruniye Medresesi, (Tus-Meşhed-İran) 1058 senesinde Tûs şehrinin Gazâl’da doğdu 55 yaşında, 1111’de Tûs’da vefât etti. Taberan denilen yere defin edildi. İlmî derinliğinden dolayı ‘İslâm’ın delili, İslâm’ın hak olduğunun ispat eden manasına «Huccet-ül-İslâm» denilir. Yazdıkları yaşadığı güne bölündüğünde 18 sahife, toplamda ise yaklaşık 360.000’den fazla sayfa (362.455) olmaktadır. Ferideddin-i Attar Hazretleri 1116-1230 Nişabur-İran Büyük tasavvuf âlimidir. Babası attarlık (hekim ve eczacılık) yapardı. Moğollar tarafından şehid edilmiştir. Yakınında İmam Rıza hazretlerinin üvey kardeşi İmamzade İbrahim Hazretleri ile yine Ehlibeyt’ten İmamzade Mahruk Hazretleri vardır. İmamzade Mahruk Hazretleri, Musa Kazım Hazretlerinin torunudur ve Nişabur’da şehit edilmiştir. İran Horasanında ismi geçen diğer büyükler, Bugün kabri bulunmasa da 3. Abbasi Halifesi Harun Reşit Hazretlerinin kabri kayıtlarda Meşed’de İmamı Ali Rıza Hazretlerinin yanında olduğu geçmektedir. Nişabur’da İmamı Gazali Hazretlerinin Hocalarından, İmamı Cüveyni’i Hazretleri’nin ve Ebü’l-Kâsım Kuşeyrî hazretlerinin olduğu da geçiyor. Firdevsi (934-996) Şehnâme’nin yazarı Tus, Firdevsî, İran târihine, an’ane ve söylentilere karşı büyük bir ilgi duyarak, bunları bir araya getirdi. 60.000 beyitten oluşan bu metin, 1010 senesinde Gazneli Devleti’nin kurucusu Türk Sultanı Mahmûd-ı Gaznevî’ye arzedildi. İlim adamlarına çok kitap yazdıran büyük Sultân Gazneli Mahmûd, âlimleri, edibleri ve şâirleri çok sever, destekler, teşvik ederdi. İran dili ve edebiyatını öven, kaybolmaktan kurtaran, yaşatan Şehname de bu Türk sultânının zamanında yazılmıştır. Ömer Hayyam (1044-1132) Nişabur-İran Ömer Hayyâm, denklemler üzerinde çok önemli çalışmalar yapmıştır. Birçok cebir denkleminin çözümünü, geometrik olarak açıklamıştır. Kübik denklemlerin kısmî çözüm şekillerini sistematik bir şekilde târif ve tasnif etmiştir. Oklid'in yaptığı çalışmaları geliştirmiş, genişletmiş ve mükemmel bir hâle getirmiştir. Doğu dünyâsında Ömer Hayyâm, ilmî cephesinden daha çok rubâîleriyle meşhur olmuştur. Dünyâ ve insan hayâtını konu alan yaklaşık iki yüze yakın rubâîsinde; geçici ve fâni olan (ölüm bulunan) dünyâdan âzamî seviyede zevk almak gerekir görüşünü ileri sürmektedir. Âhiret hayâtından habersizmiş gibi görünerek; eğlence, aşk ve şarap konularına ağırlık vermekte, kendisini bunlarla teselli etmeğe çalışmaktadır. Ömer Hayyâm için gerçek olan, yaşanan ve ele geçendir. Alamut Kalesini işgâl ederek bir eşkıyâ devleti kurmuş olan Hasan Sabbah'ın etkisinde kalmış ve onun yoluna girmiştir. Bu dünyânın ötesinde ikinci bir dünyâ olduğuna ve öldükten sonra dirilmeye inanmaz. En mühim ölçünün bütün felsefeciler gibi akıl olduğuna inanır. Gerçeğe ancak akıl yoluyla varılabileceğini zanneder. Bu yüzden şuarâ tezkirelerinde rubâîlerinin değeri takdir edilmekle berâber, insanların îmânî esaslarını bozan düşünceleri sebebiyle makbûl olmadığından bahsedilmektedir. Türkmenistan güçte olsa vize alınarak, güvenli bir şekilde, ziyaret edilebilmektedir. Önceden hazırlanarak, iyi bir rehber, hoca eşliğinde ve turizm firmasıyla gitmek avantajlı olur. Bu gezi için; Gaye Vakfı ve Tuareg Tura teşekkürler. Yararlanılan Bazı Kaynaklar; Horasan; https://islamansiklopedisi.org.tr/horasan Horasan/Azerbaycan Medeniyet Havzası; https://www.sahipkiran.org.tr/horasan-azerbaycan-medeniyet-havzasi/ İslam-Âlimleri-Ansiklopedisi; https://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Islam-Alimleri-Ansiklopedisi/Detay/YUSUF-I-HEMEDANI/1466 Rehber Ansiklopedisi https://www.rehberansiklopedisi.com/ Tam İlmihal; https://www.hakikatkitabevi.net/bookread.php?bookCode=001 Türk Âlemiyiz.com https://www.turkalemiyiz.com/ |
|
Kaynak: Mustafa Salih Yazıcı , Link : #
Anahtar Kelimeler:
Yorumlar
Yorumlarınızı yazmak için tıklayın>>
Bu haber için henüz yorum yapılmamış.
Bu Kategorideki Diğer Haberler
İktibas Yazarlar
Namaz Vakitleri
İnsan Kaynakları
.jpg)
Şirket Kültürü
Kişisel Gelişim
Liderlik
İş Yönetimi
.jpg)
En Çok Okunanlar
En Çok Yorumlananlar
.jpg)
.jpeg)
.jpg)
|
Künye | Bize Ulaşın | Gizlilik İlkeleri     Copyright ©2012 yonetimhaber.com | | info@yonetimhaber.com Siteden yararlanırken gizlilik ilkelerini okumanızı tavsiye ederiz © 2011-2012, Tüm Hakları Saklıdır. |