Ana Sayfa | Yazarlar
 |
Print Al |
Elinize beklemediğimiz bir sırada 25.000 TL geçtiğini düşünün. Bu parayı değerlendirmeniz, harcadığınız parayı nasıl bulduğunuza bağlı olur muydu? Bu soruya “fark etmezdi” demeden önce aşağıdaki seçenekleri okuyun
1) Yıl sonunda prim olarak 25.000 TL almış olsanız ne yapardınız?
a) Lüks harcamalar
b) İhtiyaçları karşılamak
c) Borsaya yatırım
d) Bankada vadeli mevduata koymak
2) Çocukluğunuzda size hoş vakit geçirten dayınızın mirasından payınıza 25.000 TL düştüğünü öğrendiniz. Ne yapardınız?
a) Lüks harcamalar
b) İhtiyaçları karşılamak
c) Borsaya yatırım
d) Bankada vadeli mevduata koymak
3) Piyangodan 25.000 TL çıktığını gördünüz. Ne yapardınız?
a) Lüks harcamalar
b) İhtiyaçları karşılamak
c) Borsaya yatırım
d) Bankada vadeli mevduata koymak
Sizin cevabınız farklılık gösterebilir ancak C.M. Heilman ve Ark.’nın yaptığı araştırmada, 25.000 TL’yi yıl sonu primi olarak alanlar bu miktarı ihtiyaçları için veya yatırım amacıyla değerlendiriyorlar. Paranın kendilerine miras kaldığını öğrenenler bununla ya yatırım yapıyor ya da banka hesabında biriktirmeyi tercih ediyorlar. Piyangodan para çıkanlar ise ya normalde yapmadıkları lüks harcamalar yapıyor veya ihtiyaçlarını karşılıyorlar.
Beklenmedik bir zamanda ele geçen paranın miktarı aynı olsa da, her duruma farklı bir duygu yumağı eşlik etmektedir. Yıl sonu primi, hak edilmiş başarı duygusu ve gurur verir. Sevdiğiniz dayınızdan kalan miras, onun gözünüzün üzerinde olduğunu hissettirir ve parayı dikkatli kullanmanıza yol açar. Piyangodan çıkan para ise, hayatta bir kere ele geçen heyecan duygusu yaşatır ve bu nedenle normalde yap(a)madığınız harcamalara yönelmenize neden olur.
İndirim harcamaya neden olur
Beklenmedik zamanda ele geçen para, insana aklında olmayan şeyler yaptırır. Örneğin süper marketlerde geçerli olan indirim kuponlarının, alışveriş miktarlarında %12 artışa neden olduğu görülmüştür. Benzer şekilde, almaya karar verdiğiniz 200 TL’lik gömleğin, 100 TL’ye indiğini görmek, sadece tasarruf edilen 100 TL’nin değil, daha fazlasının mağaza içinde harcanmasına yol açmaktadır.
Bir başka araştırmada bir grup öğrenciye, ertesi gün basketbol maçına giderlerse 5 $ verileceği söylenmiş, diğer gruba ise kapıdan girerken 5$ verilmiştir. Beklenmedik bir şekilde 5$ almak, spor salonu içinde daha fazla harcamaya neden olmuştur.
Bundan yıllar önce benzer bir durumu yaşamıştım. Beraberlik üzerine oynanan yeni bir spor loto uygulamasının başladığı ilk haftalarda büyük ikramiyeden bir basamak aşağıdaki ödülü kazandım. Bu miktar o sıradaki bir aylık gelirime denk düşüyordu. Büyük bir keyifle kız arkadaşıma (şimdiki eşim) önce markalı bir ayakkabı almış, sonra da bir tatil yapmıştık. İkramiyeyi almaya gittiğimizde, kuralların bizim bildiğimiz gibi olmadığını, gerçekte ikramiye kazanmadığımızı öğrendik. Bu duruma sonradan çok güldük ve davranışımızı hayat karşısındaki genel tutumumuza bağladık. Oysa bugün bu durumun kişisel olmaktan çok, insanın karar mekanizmasına bağlı genel bir tutumu yansıttığını görüyoruz.
Sürpriz bir şekilde beklenmedik para elde etmek, insanların bu paradan fazlasını harcamalarına neden olmaktadır. Bu durum küçük miktarlarda bir sorun oluşturmasa da, yılbaşı piyangosu, loto veya toto gibi şans oyunlarından büyük miktarlarda para kazanıldığı durumlarda birçok kişinin dengesini bozmaktadır. Bunun sonucunda şans oyunlarından büyük ikramiye kazananların azımsanamayacak bir bölümü, hayatını daha kötü bir noktada bitirmektedir. Ayrıca yapılan araştırmalar, büyük miktarlarda paranın kişilerin mutluluk düzeyinde yarattığı etkinin 3-6 ay gibi bir süre içinde kaybolduğunu ortaya koymuştur. Bunu daha sonraki yazılarımızda konu edeceğiz.
Sonuç
Beklenmedik zamanda gelen para, geldiği kaynağa bağlı olarak insanda farklı duygular yaratır. Bu da paranın harcanması ile ilgili verilecek kararı belirler. Sonradan pişmanlık duygusu yaşamamak için, duygunun sizi kontrol etmesi yerine, sizin harcama kararını kontrol etmenizde yarar vardır. Yoksa atalarımızın dediği gibi, “haydan gelen huya gider”.
Kaynak
Heilman ve Ark. : Pleasant Surprises Journal of Marketing Reasearch Vol 39/2. 2002
Alkes H.R ve Ark.: Th Psycology of Windfall Gaines Organizational Behaviour and Human Decision Processes Vol. 51.1992
Acar Baltaş ile iletişim kurmak için e-mail adresi: bilgi@acarbaltas.com
Yazarın Diğer Yazıları
İktibas Yazarlar
Namaz Vakitleri
İnsan Kaynakları
.jpg)
Şirket Kültürü
.jpg)
Kişisel Gelişim
.jpg)
Liderlik
.jpg)
İş Yönetimi
.jpg)
En Çok Okunanlar
En Çok Yorumlananlar
.jpg)
.jpg)
|
Künye | Bize Ulaşın | Gizlilik İlkeleri     Copyright ©2012 yonetimhaber.com | | info@yonetimhaber.com Siteden yararlanırken gizlilik ilkelerini okumanızı tavsiye ederiz © 2011-2012, Tüm Hakları Saklıdır. |